„10 Principles for Successful Squares”

Ze względu na specyfikę mojej pracy inżynierskiej ostatnio w kręgu moich zainteresowań znalazły się place miejskie, a przy okazji wszystkie inne tereny które mają w sobie coś wartościowego. Szukając wskazówek dotyczących projektowania przestrzeni publicznych natrafiłem na krótki artykuł pt. „10 Principles for Successful Squares”*¹. Tłumaczyłem go, jednocześnie wplatając swoje przemyślenia. Czasami odbiegają one od głównego wątku przechodząc w inne rozważania, a miejscami prawdopodobnie wcale nie są związane z tematem*². Przejdźmy jednak do głównego wątku.

 „10 Principles for Successful Squares” –

„10 wskazówek o tym jak zaprojektować udaną przestrzeń placu”

1. „Image and Identity” – Obraz i identyfikacja.

 Charakterystyka miejsca. Może ona objawiać się w różny sposób:

• kształt placu/terenu,

• otaczającą zabudowę,

• ważny budynek jak ratusz czy katedra,

• sposób ukształtowania posadzki,

• ustawiony na nim rzucający się w oczy obiekt, np. fontanna, pomnik.

Istnieje szansa poskładania tych elementów w całość, tak aby w jednym miejscu nastąpiło skupienie kilku domen, które będą się uzupełniać. Oczywiście im większa ilość i różnica styli poszczególnych kawałków tym trudność złożenia ich będzie większa. Poza tym plac nigdy istnieje sam dla siebie. Zawsze jest on w pewien sposób połączony z otaczającymi go elementami i ma z nimi współgrać.

Należy pamiętać o tym czemu dane miejsce ma służyć. Przykładowo powstająca przestrzeń może działać jako przedpole widokowe. Budynek katedry będzie przyciągał ludzi w swoją stronę podczas gdy plac pozostanie szerzej niezauważony. Jednak i w takim wypadku należy nadać mu pewną osobowość. W przeciwnym razie będzie obniżał rangę lokalizacji. To, że nie jest on kluczowym punktem nie znaczy, że nie jest ważny. O ile źle ustawiona ławka będzie po prostu nieużywana, o tyle źle dobrana faktura nawierzchni znacznie odbije się na całym otoczeniu.

Oto przedstawienie kilku sytuacji, zarówno pozytywnych jak i negatywnych, które w jakimś stopniu mają na celu pokazanie czym dana przestrzeń właściwie ma być.

Sytuacja nr 1 „Pusty plac – ważne otoczenie”

     Efekt korzystny: Plac przed Centrum Pompidou, Paryż, Francja

Bardzo przyjemny efekt uzyskano przed Centrum Pompodou we Francji. Plac wyłożony jest jednolitym materiałem i lekko opada w stronę wejścia do budynku. Teren o niewielkim spadku, dodatkowo zacieniony miejscami przez okoliczne drzewa i budynku stanowi świetne miejsce na krótki odpoczynek. Można usiąść na ziemi i przez chwilę popatrzeć na niezwykle rozbudowaną i skomplikowaną formę muzeum. Działa to na zasadzie kontrastu. Plac nie odciąga uwagi od budynku, a swoim ukształtowaniem jeszcze bardziej podwyższa jego znaczenie.

     Efekt niepożądany: Plac przed dworcem kolejowym w Krakowie, Kraków, Polska

Sądzę że zły rezultat przy takich założeniach uzyskano w Krakowie na placu dworcowym. Znajdują się przy nim także Galeria Krakowska, hotel i historyczny pałacyk. Każdy z nich mógłby więc mieć swoje własne otoczenie, które podkreślało by jego charakter. Tymczasem powstały wraz z budową Galerii plac jest nijaki. Nie wydaje się aby był on podporządkowany któremukolwiek z obiektów będących w otoczeniu. Z pewnością nie istnieje on także sam dla siebie, gdyż poza otwartą przestrzenią, którą przebiegają podróżni nie służy niczemu.

W ostatnim czasie pojawiło się tam trochę straganów i niewielkie lodowisko. Obiekty te nie przejawiają wielkiej wartości architektonicznej, ale zapełniają obszar i sprawiają, że część z osób mijających je zatrzyma się i zasili plac swoja obecnością korzystając z tego, że on jednak istnieje.

Sytuacja nr 2 – Przestrzeń użytkowa

Termin „użyteczny” obejmuje szeroki zakres pojęć. Chodzi mi tutaj o teren, która ma pewne przesłanie. Został stworzony z nastawieniem na konkretne działanie. Niezależnie od tego czy będzie to spotkanie ze znajomymi, gra w piłkę nożną czy przeglądanie prasy. Taki którego zadaniem jest przyciągać ludzi samym sobą i tym co jest w stanie zaoferować.

     Efekt korzystny: Sonder Boulevard, Kopenhaga, Dania*³.

Jedna z osi miasta otoczona zwartą zabudową. „Stworzono tam rodzaj miejskiego salonu […]. Zamiast jednego typu aktywności zaproponowano rozmieszczeni różnego rodzaju funkcji na całej długości bulwaru, tak aby mogło z niego korzystać jak największe grono ludzi.” Znajdują się tam zarówno boiska do koszykówki, miejsca przeznaczone do jazdy na deskorolkach, place zabaw dla małych dzieci, tereny zielone stworzone jako miejsca relaksu. Otoczenie które w wymienionych wcześniej miejscach było kluczowe tutaj stanowi tło dla tego co dzieje się na przestrzeni placu.

     Efekt niepożądany: „Köln Innerer Grüngürtel”, Pas Zieleni w Kolonii, Kolonia, Niemcy

Zbliżoną sytuację można zaobserwować w Kolonii. Pierścień otaczający starą część miasta został przeznaczony na zielone tereny rekreacyjne. Na wytyczeniu ich obszaru proces działania prawdopodobnie został zakończony gdyż jest to przestrzeń pozbawiona jakiejkolwiek formy. Olbrzymi obszar w większości porośnięta trawą z pojedynczymi boiskami i placami zabaw nie jest w moim odczuciu atrakcyjna. Będąc zmuszonym przejść wzdłuż niegoa znaczną drogę znalazłem jeden przyjazny fragment, w którym dało się zauważyć ludzi, którzy są tam bo chcą, a nie dlatego że zmusiła ich do tego droga na uczelnię lub do pracy. „Hiroshima-Nagasaki Park” gdyż o tym miejscu mowa to teren o zmiennej wysokości terenu, otoczony drzewami. Ścieżki wytyczono tak aby służyły zarówno ludziom spieszącym się jak i tym, którzy przyszli tam spędzić wolny czas. Wzdłuż ścieżek ustawiono ławki. Dodatkowo wyznaczono kilka punktów widokowych, z których można było obserwować pobliską okolicę. Szkoda tylko, że jest to odosobniony fragment a nie element większej całości.

Sytuacja nr 3 – Miejsce z charakterem

     Landschaftspark Duisburg-Nord, Duisburg, Niemcy*⁴

Park krajobrazowy położony w miejscu nieczynnej koksowni. Projektanci wykorzystali zastane warunki i stworzyli wielofunkcyjny obszar. Nieczynne konstrukcje służą za platformy widokowe, z których rozciągają się wielokilometrowe widoki. Stare hale i inne budynki przerobiono dostosowując do odpowiednich funkcji jak restauracja czy basen do nurkowania. Niszczejące betonowe konstrukcje, z których wystają pręty zbrojeniowe powoli zarastają mchami. Wzdłuż linie kolejowych ciągną się ścieżki spacerowe. Stworzony tam klimat jest wspaniały, a miejsce nie do zapomnienia.

 Dodatek:

 1) Odnośnie powstawania artykułu:

Pierwsza wersja tekstu obejmująca 6 punktów angielskiego tekstu zajmowała niecałe dwie strony. Redagując go przed opublikowaniem zacząłem dodawać kolejne fragmenty i przykłady, które na bieżąco przychodziły mi do głowy. W efekcie końcowym z pojedynczego punktu powstał krótki tekst mogący służyć jako całość. Dalsze są w trakcie tworzenia. Nie wiem jeszcze w jakiej formie będą publikowane. Wszystko zależy od ilości sensownych pomysłów.

 2) Angielska wersja oryginalna:

Odnośnik do głównego artykułu, z którego czerpałem większość informacji znajdują się w bibliografii. Sam tekst nie jest tłumaczony całościowo. Skupiałem się na najważniejszych, według mnie aspektach, które są podstawą do dalszych rozważań.

 3) Przykłady

Dużym problemem jest dla mnie dobór odpowiednich przykładów, które zamieszczam w celu dokładniejszego zbadania sytuacji i odniesienia się do rzeczywistości a nie tylko snucia teorii. Staram się jak najbardziej korzystać z własnych doświadczeń jednak nie zawsze jest to możliwe. Czasami zmuszony jestem do korzystania z pewnych wzorców znalezionych w gazetach i książkach odnosząc się do zamieszczonych tam opisów.

 Odnośniki:

 *¹Oryginalny artykuł w języku angielskim dostępny na stronie: http://www.pps.org/reference/squaresprinciples/

*²Taka specyfika działania. Jeśli czytam o czymś i natrafię po drodze na coś co przykuje moją uwagę lub np. nie zrozumiem czegoś, w celu zdobycia informacji przechodzę w ten temat. Czasem po krótkim oderwaniu od pierwotnego wątku wracam do niego. Kiedy indziej zdarza mi się uciekać w ten sposób coraz dalej odchodząc absolutnie od początkowego zagadnienia.

*³Więcej o Sonder Boulevard w magazynie Architektura & Biznes 05/11, str. 38-53;

*⁴ Więcej o Landschaftspark Duisburg-Nord na stronie: http://en.landschaftspark.de/the-park

Strona dostępna w dwóch wersjach językowych; angielskiej i niemieckiej.